Czy IPN będzie redagował hasła w Wikipedii?

Wikipedia przez swoją popularność i rzesze aktywnych redaktorów stanowi wyzwanie dla instytucji zajmujących się edukacją historyczną. Zaangażowanie w internetowe projekty społecznościowe może wyznaczyć zupełnie nowy kierunek rozwoju polityki historycznej.

wikiwalka o Gdańsk

W niedawnym Dużym Formacie pojawił się artykuł Michała Danielewicza Dlaczego Żaneta jest nieency. Oprócz charakterystyki Wikipedii (w tym różnicach między inkluzjonistami a delecjonistami), informacji o początkach polskiej wersji tego projektu przeczytać możemy o konflikcie między niemieckimi i polskimi edytorami, którego przestrzenią stało się opublikowane w anglojęzycznej wersji Wikipedii hasło opisujące Gdańsk. Sprawa ta jest doskonałym przykładem na to, jak Wikipedia – dzięki swojemy wyjątkowemu, społecznościowemu charakterowi – staje się przestrzenią dyskusji o historii i elementem tworzącym świadomość historyczną.

Krótkie spojrzenie na zapis dyskusji autorów hasła o Gdańsku pozwala od razu znaleźć główną przyczynę konfliktu: w trakcie edycji pojawiło się pytanie o zapis nazwy miasta – Gdańsk czy Danzig?

Humorystyczne przedstawienie stanowiska zwolenników polskiej nazwy miasta

Informacje o zmianach w treści hasła – odniesienia do dyskusji na temat odpowiedniej wersji nazwy miasta

W dyskusji zwracają uwagę ciekawe wypowiedzi odnoszące się do historycznego kontektu analizowanego problemu. Argumentami przemawiającymi za jedną lub drugą opcją są fakty i dane historyczne, zasady redagowania artykułów w Wikipedii (m.in. neutralny punkt widzenia) a także wizje relacji polsko-niemieckich i współczesnego charakteru tych narodów. Między 18 lutego a 4 marca 2005 roku odbywały się głosowania, których wyniki wpłynęły na ostateczną wersję redakcji hasła:

Ostateczna wersja nazwy miasta użyta w haśle

Michał Danielewicz w swoim artykule pisze: Okazuje się, że bitwa toczyła się nie tylko o tytuł hasła w sieciowej encyklopedii, ale też o zmiany w powszechnej świadomości. W krajach anglojęzycznych od zawsze preferowana była nazwa „Danzig” (łatwiejsza do wymówienia niż polski odpowiednik). Tymczasem statystyki wyszukiwarki Google w USA pokazują od 2005 roku wyraźny i trwały wzrost częstotliwości zapytań Amerykanów o „Gdansk”.

Nie wiem, z dokłądnie jakiego narzędzia korzystał autor. Jeśli było to Google Insights for Search, pozwalające na sprawdzenie popularności określonych słów kluczowych w odpowiednim przedziale czasowym, to wykres prezentuje się tak:

Jak przypomina Google, cyfry pokazywane na wykresie nie odzwierciedlają bezwzględnej ilości wyszukiwań danego słowa kluczowego, ale są przedstawieniem popularności tego słowa kluczowego w skali od 1 do 100 w odniesieniu do wszystkich wyszukiwań słów kluczowych w Google w danym okresie.

Alternatywnie skorzystać można jeszcze z Google Trends. Po wpisaniu frazy „Gdansk” i ograniczeniu wyników do USA, Google generuje następujący wykres:

Szczerze mówiąc trudno uznawać statystyki Google za wiarygodne narzędzie badania świadomości historycznej, chociaż popularność Google i Wikipedii może pozytywnie wpłynąć na znajomość polskiej nazwy Gdańska wśród Amerykanów. Dane uzyskane za pomocą tych narzędzi nie są też specjalnie czytelne, chociaż mogą – w niektórych przypadkach – sygnalizować pewne trendy:

Popularność zapytań dla frazy „powstanie warszawskie” od 2004 do 2008 roku. Widać wyraźny wzrost w sierpniu, w rocznicowym 2004 roku.

Jednak nie to powinno być najważniejszym wnioskiem z opisanego przez Michała Danielewicza wydarzenia.

Wikipedia – narzędzie edukacji historycznej

Tadeusz Olszański w 55. numerze kwartalnika KARTA tak pisał o Wikipedii: Dobre portale internetowe poświęcone promocji programu polityki historycznej powinny mieć własne fora, które zapewnią nie tylko łatwiejszy przekaz informacji między zainteresowanymi osobami i środowiskami, ale i pomogą pozyskiwać nowych współpracowników lub życzliwych obserwatorów. W celu zwalczania nieprawd i nieporozumień dotyczących historii, dobrze byłoby zachęcić do współpracy wikipedystów, najlepiej także z wersji angielskiej, niemieckiej, rosyjskiej i ukraińskiej. Przy wszystkich zastrzeżeniach co do rzetelności tej instytucji, Wikipedia jest dla młodego pokolenia coraz ważniejszym źródłem wiedzy.

Odpowiednio elastyczne spojrzenie na Wikipedię pozwala dostrzec jej edukacyjny potencjał. Wiki – system kolektywnego tworzenia wiedzy może stać się polem działań dla pracowników instytucji edukacyjnych, muzeów, organizacji pozarządowych. Oprócz standardowego proponowania, tworzenia i edytowania (poprawiania) haseł realizować można projekty, w których główną rolę odgrywać będą inspirowane dyskusje. Uczniowie uczestniczący w takim projekcie analizować mogą argumeny stron sporu, wyjaśniać przekłamania i uproszczenia oraz aktywnie włączać się do prac nad konkretnym historycznym hasłem.

Muzea regionalne lub skoncentrowane na określonej tematyce historycznej mogą brać pod opiekę te hasła Wikipedii, które najbardziej odnoszą się do profilu danej instytucji (np. pracownicy Muzeum Powstania Warszawskiego dbają o jakość haseł dotyczących historii wydarzeń z 1944 roku). Opieka nad hasłem może mieć formę ciągłej moderacji jego treści i poprawiania na bieżąco wszystkich błędów, uczestnictwa w dyskusjach i wypracowaniu ostatecznej wersji. Dobrym pomysłem byłoby zorganizowanie warsztatów, podczas których tworzono by nowe hasła, uzupełniające główny temat. Możliwości jest naprawdę wiele.

O ile wielkim problemem Wikipedii jest jakość artykułów, to głównym jej autem jest aktywna społeczność i zasięg, czyli dwa podstawowe czynniki wpływające na skuteczność działań edukacyjnych w internecie.

Zobacz również:
Jimmy Wales: zamrozić Wikipedię do celów akademickich
Alternatywa dla Wikipedii? Google Knol wreszcie dostępny dla wszystkich
Amerykanów problemy z historią i Wikipedia w pracach naukowych (przegląd prasy)
Wikipedia:Projekty szkolne i akademickie