11/11 = Niepodległość (w komiksie)

8 listopada 2007 w holu Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego odbyła się promocja antologii komiksu „11/11 = Niepodległość”.

„11/11 = Niepodległość” to antologia komiksu wydana przez Narodowe Centrum Kultury specjalnie na niedawne obchody Narodowego Święta Niepodległości. Celem całej inicjatywy jest zainteresowanie młodych Polaków historią ich państwa i narodu. To także próba odpowiedzi na pytanie, jak rozmawiać z młodzieżą o narodowych świętach i rocznicach?

Komiks jako forma promocji przeszłości

Antologię przygotowali twórcy związani z komiksem historycznym, tacy jak Michał Gałek, Andrzej Janicki, Maciej Jasiński, Jacek Michalski, Witold Tkaczyk i Janusz Wyrzykowski.

Antologia została wydana w limitowanym nakładzie 1111 numerowanych egzemplarzy. Akcji towarzyszy kampania outdoorowa o zasięgu ogólnopolskim (200 billboardów w największych miastach w Polsce) oraz kampania radiowa. Nowe wydawnictwo ma być początkiem serii komiksów poświęconych najważniejszym wydarzeniom polskiej historii.

Jak informuje NCK, projekt wspiera żołnierz Armii Krajowej i uczestnik powstania warszawskiego Henryk Jerzy Chmielewski – znany jako „Papcio Chmiel”. Warto przypomnieć, że komiksowa forma opowiadania o powstaniu warszawskim została zaakceptowana przez środowiska kombatantów.

Więcej o samej projektu idei poczytać można bezpośrednio na stronie Narodowego Centrum Kultury oraz oczywiście na głównej stronie projektu www.niepodleglosc.nck.pl

Jak zdefiniować patriotyzm?

Dyskusja o antologii już trwa na forach komiksowych. Co ciekawe, nie dotyczy ona tylko i wyłącznie scenariuszowej i graficznej (estetycznej) strony całego przedsięwzięcia, a koncentruje się również na samej idei przedstawienia postawy patriotycznej.

Trudno jest oceniać pod tym względem antologię jako całość. Mamy tam do czynienia i z dydaktyzmem, który nie zostawia nawet odrobiny miejsca na wątpliwości i dystans (Kapliczka pamięci, i z pracami, które stawiają pytania o ludzki, zupełnie nie czarno-biały wymiar historii (W imieniu Rzeczypospolitej…).

Kapliczka pamięci autorstwa Witolda Tkaczyka i Macieja Mazura

W imieniu Rzeczypospolitej… autorstwa Bartosza Kurca i Aleksandra Spanowicza.

Definiowana w antologii niepodległość wyraża się w wielu, czasem zdecydowanie różnych od siebie formach: buduje ją śmierć na polu bitwy, wykonywanie rozkazu, kontynuowanie tradycji (rodziny, społeczności), czy nawet poznawanie przeszłości własnego narodu. Zaprezentowane w zbiorze raczej nie zadają trudnych pytań o to, czym jest niepodległość, wydarzenia i sytuacje historyczne w nich przedstawiane są z reguły bezkrytycznie. Trudno jednak robić z tego zarzut – od niedawna 11 listopada staje się świętem bardziej radosnym, popkulturowym niż nostalgicznym i martyrologicznym – cała inicjatywa NCK jest właśnie elementem takiego świętowania.

Nauka z dymka

Można zadać pytanie, na ile patetyczne i jednostronne podejście do historii jest w stanie wpłynąć na wrażliwość odbiorców. Czasem można odnieść wrażenie, że już sama forma komiksu ma być rozwiązaniem problemów w komunikacji między oficjalną linią polityki historycznej (reprezentowaną przez NCK jako instytucję państwową, program Patriotyzm jutra i reakcje na planowane tzw. lekcje patriotyzmu w szkołach) a młodymi ludźmi. Na szczęście nie ma jednej formuły na kontakt z historią, a antologia przygotowana przez NCK nie jest jedyną wykładnią interpretacji pojęcia niepodległość.

„Nie ma radości, bez niepodległości” – brzmi główne hasło akcji związanej z wydaniem antologii. Nawet jeśli komiksy w niej zawarte nie będą w stanie wiarygodnie przekonać czytelników do swojej definicji niepodległości, to z pewnością zainspirują pytania o nią. I to chyba będzie głównym sukcesem całego przedsięwzięcia.