Niall Ferguson (ur. 1964 w Glasgow) uznawany jest za jednego z najwybitniejszych na świecie historyków średniego pokolenia. Specjalizuje się w historii politycznej i gospodarczej czasów nowożytnych. Jest profesorem historii Uniwersytetu Oksfordzkiego i Uniwersytetu Harvarda. To ceniony analityk stytuacji geopolitycznej świata. Stale współpracuje z „Los Angeles Times”, „Sunday Telegraph” oraz „Dziennikiem”. Obecnie wykłada na New York University.

Ferguson jest też zwolennikiem i orędownikiem historii kontrafaktycznej, którą wykorzystuje do krytyki deterministycznych teorii dziejów, głównie marksizmu. Alternatywne scenariusze historyczne mają zilustrować tezę o znaczeniu przypadku, lub podejmowanych w kluczowych momentach decyzji dla takiego a nie innego przebiegu historii.

Jego badania polegają na konstruowaniu hipotetycznych wersji wydarzeń i procesów historycznych, które następują po wyeliminowaniu jednego lub kilku elementów układanki z faktów. W wydanej w 1999 roku książce „Virtual Histories” Ferguson opublikował kilka odważnych projekcji alternatywnych wersji wydarzeń: były to między innymi tezy o przetrwaniu ZSRR w wypadku nie objęcia rządów w tym państwie przez Michaiła Gorbaczowa oraz o potencjalnym niezaistnieniu wolnych stanów USA w wyniku odpowiedniej polityki Wielkiej Brytanii, która pozwalała na tworzenie lokalnych parlamentów w swoich koloniach.

Zaprezentowane w książce analizy nie były dla Fergusona wystarczające. Optymalnym rozwiązaniem dla niego byłoby zastosowanie komputerowych symulacji opartych na faktycznych i sprawdzonych danych źródłowych. Wyniki generowanych przez komputer procesów stanowić miały silne uzupełnienie wniosków wynikających z dotychczasowych badań.

W ubiegłym roku Ferguson otrzymał od firmy produkującej gry komputerowe Muzzy Pas grę „Making History”, w której gracz konstruuje strategie ekonomiczne państw biorących udział w konflikcie II wojny światowej. Gra oparta była na rzeczywistych historycznych danych dotyczących ekonomii państw zaangażowanych w wojnę. Ferguson postanowił wykorzystać tę grę do swoich badań.

Jego zdaniem gra miała potwierdzić przypuszczenia, że odpowiednio wczesna reakcja połączonych sił Wielkiej Brytanii i Francji na najazd Czechosłowacji przez nazistowskie Niemcy w 1938 roku mogła zapobiec wybuchowi II wojny światowej. Tymczasem podczas symulacji Francja została pokonana, a samotna Wielka Brytania musiała stawić czoło Niemcom. Okazało się, że nie byłoby dość czasu na zbudowanie silnego antyniemieckiego sojuszu między tymi krajami. Ferguson przyznał, że symulacje zweryfikowały kilka z jego scenariuszy.

Ferguson odkrył coś, o czym fani gier strategicznych wiedzą od dawna. Planowanie strategii wymaga myślenia totalnego, obejmującego wszystkie elementy układanki – pojedynczy błąd może stać się przyczyną łańcucha wydarzeń, zdolnych zniszczyć całe imperium.

Okazało się, że w grze w II wojnę światową Ferguson radzi sobie gorzej niż jego 13-letni syn, który sprawnie zintensyfikował handlowe kontakty między Francją i Wielką Brytanią i doprowadził do zawiązania silnego sojuszu. Ostatecznie oba kraje wystąpiły przeciwko Niemcom i do wybuchu II wojny światowej nie doszło.

Ferguson zachwycił się możliwościami gry i zasugerował firmie Muzzy Pas stworzenie symulacji obejmującej współczesne realia politycznych i militarnych konfliktów – okupację Iraku i Afganistanu czy dyplomatyczną wojnę USA z Iranem wokół tematu broni jądrowej.
ruchu, by zaprojektować nową grę. Spowodowany z w 2008, to umodeluje współczesnego człowiek, prawdziwy świat koliduje takie jak Irak, Afganistan i jądrowa konfrontacja z Iranem.

Jak podkreśla w swojej analizie tej sytuacji Cliv Tompson z Wired, historia wirtualna (historia kontrafaktyczna) daje dużo możliwości dogłębnej analizy procesów historycznych – ekonomicznych, geopolitycznych czy społecznych. Taka filozofia przeszłości polemizuje silnie z determinizmem, pokazując, że w procesie ważny jest każdy, najmniej ważny element, który może stać się przyczyną destabilizacji i katastrofy całej układanki.

Źródło: Wired, Wikipedia