pamięć

Alison Landsberg w swojej książce zwraca uwagę na pozytywny potencjał kultury masowej w budowaniu takiej formy pamięci, która przezwycięża proces atomizacji i umożliwia integrowanie wspólnoty w oparciu o doświadczenia zapośredniczane przez jej produkty. Koncepcja pamięci protetycznej opisuje funkcjonowanie pamięci i proces zdobywania historycznych doświadczeń w oparciu o przemysł kultury masowej.

Daniel Erk is a German journalist and independent writer. He publishes a blog about the recepion of Nazi history in popular culture.

Jednym z powodów dystansu wobec wielkich narracji jest pesymistyczny obraz wojny często spotykany na poziomie pamięci potocznej. Ci, którzy podejmują próby tworzenia oficjalnej opowieści o wojnie, zwykle starają się określić logikę i sens wydarzeń, a także wskazać budujące przesłanie – pokazać, że walczono o jakieś wyższe wartości. Tymczasem w prywatnych przekazach wojna jawi się jako pozbawiony sensu chaos, załamanie porządku prawnego i etycznego społeczeństw europejskich, które wyzwoliło w ludziach pokłady agresji i nienawiści.

Dla uczczenia rocznicy sześćsetlecia Bitwy pod Grunwaldem zaangażowane zostały olbrzymie środki finansowe, wykorzystanych zostało wiele mediów i wiele kanałów komunikacji marketingowej. Wszystko po to by stworzyć wyjątkowe obchody oraz niezapomnianą inscenizację bitwy na polach grunwaldzkich.

W tym numerze Kultury Współczesnej powracamy do problemów przeszłości i jej społecznych wyobrażeń oraz różnorakich pożytków z niej czerpanych. Problematyka ta jest ciągle obecna na wszystkich poziomach społecznego dyskursu, daleka jednak od wyczerpania.

Draaisma w przystępny sposób opisuje mechanizmy budowania wspomnień i określania ich hierarchii, akcentuje też rolę języka i mediów w przekazywaniu wizji przeszłości.

Uświadomiłem sobie bowiem jaką siłę ma takie widowisko, w porównaniu choćby z rekonstrukcją historyczną. Rekonstrukcja odtwarza minioną rzeczywistość, widz jest często obserwatorem, raczej nie angażuje się w to co ogląda. Widowisko niesie zaś ze sobą o wiele większy balast emocjonalny, wciąga widza, każe mu przeżywać. Widowisko nie daje gotowych rozwiązań, to widz sam musi je odczytać.

W najnowszym (wrześniowym) numerze tego pisma znaleźć można kilka interesujących artykułów poświęconych pamięci II wojny światowej oraz roli historyków w budowaniu społecznej świadomości przeszłości.

Bękarty wojny zwiastują historię pozbawioną faktów i politycznych czy moralnych interpretacji. W przeszłości liczą się już tylko obrazy i emocje, które wywołać mogą historyczne postaci czy wydarzenia. To idealny produkt dla ahistorycznego społeczeństwa funkcjonującego w kulturze masowej.

Wykład ujmuje problematykę Holokaustu w sposób niezwykle przystępny i dla każdego zrozumiały. Oryginalnie i interesująco podane historie wybranych bohaterów pozwalają słuchaczom lepiej objąć, zapamiętać, zrozumieć i wyobrazić sobie specyfikę tamtego okresu.

W Empikach dostępny jest już najnowszy numer miesięcznika Przegląd Polityczny. Znaleźć w nim można wiele interesujących artykułów dotyczących relacji między polityką a społeczną pamięcią historyczną.

Dyskusja o pamięci historycznej oparta wyłącznie na obserwacji zaangażowania w oficjalne uroczystości rocznicowe tworzy zafałszowany obraz społecznego zaangażowania w historię. Internet jest przestrzenią, w której funkcjonują narzędzia pozwalające na rozwijanie się ogromnej ilości najróżniejszych form upamiętniania przeszłości. Potrzeba dyskusji nie o tym, czy na pewno to medium może być narzędziem pamięci, ale o to, jak wpływa ono na jej charakter.

Holenderski badacz historii nauki Douwe Draaisma w swojej książce Machina metafor. Historia pamięci analizuje historyczne teorie pamięci i język ich opisu. Metafory, którymi posługiwali się filozofowie, teolodzy i psycholodzy stanowią w jego tekście płaszczyznę interpretacji dziejów pamięci. Są one odbiciem zmieniającej się mentalności i dostępności coraz to nowych rozwiązań technicznych posiadających funkcję zapamiętywania.

Temat Powstania Warszawskiego – w kolejną rocznicę jego wybuchu – zdominował polskie media. Oprócz analiz historycznych pojawiło się wiele artykułów podejmujących temat pamięci Powstania i jego wizerunku w kulturze popularnej: filmach, komiksach, sztuce ulicznej czy grach komputerowych. Opublikowane niżej zestawienie zawiera odnośniki do najciekawszych z nich.

Prezentowane materiały nie mają być głosem w dyskusjach historycznych – autorzy pytają o to, jak doświadczenie wojny i terroru wpłynęło na systemy wartości, jak człowieczeństwo – wrzucone do labiryntu pamięci – ma odbudować swą tożsamość i nieustannie zagrożony sens.

W newsletterze SAGE pojawiła się ostatnio informacja o udostępnieniu za darmo majowego numeru czasopisma naukowego French Cultural Studies, który w całości poświęcony jest tematyce pamięci, narracji historycznych i medialnych rwandyjskiego ludobójstwa.

[ 04/01/2010 10:00 to 05/01/2010 19:00. ] Biblioteka Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Collegium Europaeum Gnesnense UAM oraz Projekt Centrala – Sztuka Komiksu Europy Środkowej mają przyjemność zaprosić na międzynarodową konferencję Przestrzenie kultury komiksowej, która odbędzie się w dniach od 4 do 5 lutego 2010 r. w gmachu Biblioteki.

[ 22/05/2009 10:00 to 23/05/2009 14:00. ] Fundacja Kultury wraz z Instytutem Kulturoznawstwa Uniwersytetu Wrocławskiego, redakcją kwartalnika „Kultura Współczesna” i Polskim Towarzystwem Kulturoznawczym zapraszają na seminarium Kulturoznawstwo a wiedza historyczna – kolejne z cyklu spotkań pod nazwą: Kultura współczesna – teoria i praktyka.

Czy pomnik jako forma uobecniania przeszłości ma jeszcze dla nas jakikolwiek potencjał? Być może funkcjonując w nieustannym chaosie miejskiej przestrzeni nie jesteśmy już w stanie odnaleźć i czytelnie odczytać przesłania pomników? O naturze, funkcjach i potencjale pomnika jako formy upamiętniania poczytać możemy w najnowszym numerze miesięcznika Arteon.

Agnieszka Kłos o Lipsku jako przestrzeni gry pamięcią o socjalistycznej przeszłości wschodnich Niemiec: młodzi Niemcy z zachodu nie kryją swojej powierzchownej fascynacji Wschodem, wschodem mitycznym, rozciągającym się gdzieś poza perspektywę doświadczeń ich rodziców, ale zahaczających o bolesną przeszłość dziadków. Powracający studiują dwa kierunki (w tym najczęściej obowiązkowe nauki polityczne) i gromadzą gadżety z epoki „soc”. Dziś obok knajp z wystrojem DDR-owskim największą popularnością cieszą się fotografie odsłaniające życie codzienne po wschodniej stronie. Pchle targi, antykwariaty oraz galerie, które sprzedają pocztówki i fotografie z epoki, cieszą się wśród nich największą popularnością. Fakty i doświadczenia z przeszłości zdają się nie mieć specjalnego znaczenia.