Powrót do strony ze spisem książek

Olbrzymki: Kobiety i socrealizm

Autor: Ewa Toniak

Sztuka może być źródłem historycznym, pokazującym sposób myślenia ludzi żyjących w przeszłości. Socrealizm jako oficjalny kierunek w sztuce operował promowanymi w oficjalnej polityce typami człowieka, stąd socialistyczny model kobiety posiadać miał własne odbicie w sztuce. Analiza sposobów przedstawienia kobiety w socrealistycznej ikonografii, literaturze, muzyce nie tylko jest wyrazem lansowanego przez komunizm schematu kobiecości (definiującego ją od roli w społeczeństwie aż po seksualność), ale także informacją o źródłach istniejących po dziś dzień w kulturze wizualnej zapożyczeń.

Tom autorstwa Ewy Toniak ma charakter interdyscyplinarny. Autorka proponuje wyprawę do epoki socrealizmu, Polski lat 50. oglądanej z perspektywy gender. Analizując różne teksty kultury (dzieła sztuki [m.in. “Podaj cegłę i Ceglarki” Aleksandra Kobzdeja; “Postać” i Wojciecha Fangora], utwory literackie [m.in. “Lewanty” Andrzeja Brauna, “Węgiel” Aleksandra Ścibor-Rylskiego] teksty programowe, filmy [m.in. “Przygoda na Mariensztacie”, “Dzień za dniem”] kroniki filmowe, fotosy, artykuły i ilustracje w prasie, modę itd.) zastanawia się nad realną i symboliczną obecnością kobiet w sferze publicznej około 1950 roku, sposobami kodyfikacji kobiecego (i męskiego) ciała, wizerunkami (typami) postaci kobiet w sztuce socrealizmu (jak np. alegorie Pracy) i miejscem czy też brakiem miejsca dla kobiecego pożądania w ówczesnej literaturze i sztuce. Badaczkę interesują odpowiedzi na pytania: dlaczego robotnica jest Innym w pismach kobiecych około 1950 roku, a kobiece ciało i fizjologia lokują się w socrealistycznej sztuce po stronie abjektu (czyli według Julii Kristevej czymś, co nie jest ani podmiotem, ani przedmiotem, co wzbudza jednocześnie fascynację i odrazę, łącząc wnętrze z zewnętrzem i będąc pozbawione formy, pochodzi z czasów przed wykrystalizowaniem się tożsamości, zasadzającej się na poczuciu odrębności od świata #), oraz jak wygląda wizualna reorganizacja seksualności i pożądania w sztandarowych obrazach socrealizmu. Tłem rozważań są wizerunki kobiet w sztuce radzieckiej, a także XVIII i XIX-wieczna tradycja malarska. Szeroko zakrojone badania przynoszą nie tylko nowy i nieznany materiał, ale też jego nową, w oparciu o kategorię gender, interpretację. Ewa Toniak obserwuje także fascynację minioną epoką w sztuce polskich współczesnych artystek. Analizuje sposoby dekonstrukcji socrealistycznej ikonosfery i patrialchalnych mechanizmów władzy w pracach m.in. Zofii Kulik [”Wszystkie pociski są jednym pociskiem”], Anny Baumgart [”Bobowniczka”, “Prawdziwe”] i Aleksandry Polisiewicz [”Wartopia”]. Szuka śladów socu w sztuce Katarzyny Kozyry [”Łaźnia żeńska i męska”]. Zastanawia się nad przyczynami częstych socrealistycznych zapożyczeń i cytatów w kulturze wizualnej lat 90. XX wieku. “Olbrzymki” są więc także pracą o współczesnej sztuce recyclingu.

Ewa Toniak to historyczka i krytyczka sztuki. Zajmuje się sztuką współczesną w perspektywie feministycznej, medialnymi wizerunkami artystek, “pustymi miejscami” w polskiej historii i obecnością w Historii kobiet. W Instytucie Badań Literackich PAN, pod kierunkiem prof. Marii Janion, kończy doktorat o polskim dyskursie heroicznym i szuka w nim miejsca dla Innego. Współautorka - wraz z zespołem prof. Marii Janion - wystawy “Polka. Medium-cień-wyobrażenie” (CSW Zamek Ujazdowski, Warszawa 2005), a także projektu “Miejsce kobiet w polskiej literaturze, ideach i wyobraźni XIX i XX wieku” (grant KBN 2004/2005). W latach 2003-2005 wykładowczyni na Gender Studies przy ISNS UW, w semestrze letnim 2008 na Gender Studies w IBL PAN. Kuratorka wystawy monograficznej rzeźbiarki Aliny Ślesińskiej (2007). Autorka wielu tekstów krytycznych. Publikowała m.in. w: “Res Publice Nowej”, “Tekstach Drugich”, “Krytyce”, “Zeszytach Artystycznych”, “Czasie Kultury”, “Obiegu”, “Artmiksie”, “Formacie”, “Odrze”, “Twórczości”, “Midraszu”, “Pełnym głosem”, “Biuletynie Ośki” i “Zadrze”, “Rzeczpospolitej” i “Gazecie Wyborczej”.

Dane książki
Format: 155×225
Projekt okładki: Wojtek Doroszuk
Ilość stronic: 168
Okładka: broszura ze skrzydełkami
Cena: 35 zło
ISBN 978-83-89911-97-1

Subskrybuj newsletter serwisu Historia i Media. Dzięki temu w twojej skrzynce email pojawią się informacje o nowych artykułach dostępnych w serwisie. Dla osób zarejestrowanych przygotowaliśmy również konkursy, w których wygrać można książki historyczne. Nie wysyłamy żadnych reklam. W każdej chwili możesz zrezygnować z subskrypcji.