The Impact of Open Access on Galleries, Libraries, Museums, & Archives to raport dotyczący – wbrew nieco mylącemu tytułowi – 1) efektów udostępniania zbiorów z domeny publicznej w sposób umożliwiający ich swobodne wykorzystywanie oraz 2) efektów udostępniania zbiorów objętych wciąż ograniczeniami prawa autorskiego w sposób pozwalający na ich wykorzystywanie do celów niekomercyjnych i edukacyjnych. Autorka opracowania – Effie Kapsalis ze Smithsonian Institution – zebrała i przedstawiła na 30 stronach podstawowe informacje dotyczące trendów udostępniania zbiorów cyfrowych w sektorze kultury oraz postarała się przedstawić zalety wyboru polityki otwartości.

Co może dać instytucji takiej jak muzeum, archiwum czy biblioteka wdrożenie szeroko definiowanej strategii otwartościowej? Zdaniem autorki m.in. nowe możliwości w zakresie fundraisingu i wzmacniania własnej marki, obniżenie kosztów zarządzania prawami autorskimi czy szansę na przebudowanie struktury instytucji w bardziej odpowiadającą jej publicznej misji.

A jakie są koszty i zagrożenia wynikające z polityki otwartości? Zwiększony ruch na stronie repozytorium cyfrowego instytucji (i organizacyjne oraz finansowe koszty z tym związane), nowe obowiązki dla pracowników i pracownic instytucji (związane choćby z obsługą udostępniania skanów o jakości produkcyjnej, jeśli te nie są publikowane online), ograniczenie lub wyłączenie zysków ze sprzedaży praw oraz ryzyko utraty własności intelektualnej, np. w przypadku zbiorów chronionych i publikowanych na licencjach Creative Commons (gdzie trudno egzekwować obowiązek atrybucji czy zakaz wykorzystania komercyjnego).

Argumenty za i przeciw polityce otwartościowej w instytucji dziedzictwa Effie Kapsalis przytacza za opracowaniami i raportami grantodawców finansujących programy digitalizacyjne w Europie i Stanach Zjednoczonych. Prezentuje także stosowane przez niektórych z nich wymogi dotyczące standardów prawnych publikowania zbiorów z domeny publicznej czy zbiorów chronionych.

Część z argumentów przytaczanych w opracowaniu jest dość dyskusyjna, chociaż z pewnością spodoba się wszystkim zainteresowanym jak najszerszym publicznym dostępem do zbiorów dziedzictwa. Czym grozić ma instytucji utrzymywanie zamkniętej polityki wobec zbiorów cyfrowych? Np.:

Reduced awareness and use of collections as more open institutions claim public attention

Reduced reputation as “world class” and relevant

Trudno uznać takie argumenty wobec wciąż niedużej społecznej rozpoznawalności samej digitalizacji (zob. Świadomość i potrzeby polskich internautów w kontekście digitalizacji kultury).

Raport zawiera także zestaw studiów przypadku (dodatek A), wśród których znaleźć można opis efektów zaangażowania Smithsonian Institute we współpracę ze środowiskiem wikipedystów i wikipedystek i udostępnianie cyfrowych kolekcji w repozytorium Wikimedia Commons.

Bezpośredni link do raportu: 2016_03_10_OpenCollections_Public.pdf