Open Access Button – starania o otwarty dostęp do publikacji naukowych

Rysunek przedstawiający dłoń wciskającą pomarańczowy guzik - grafika ze strony projektu Open Access Button

Brak otwartego dostępu do publikacji niezbędnych do własnych badań rodzi często frustrację. Właśnie taka frustracja sprowokowała powstanie projektu Open Access Button. W listopadzie 2013 r. zaprezentowana została jego pierwsza wersja, w czasie tegorocznego Tygodnia Otwartego Dostępu światło dzienne ujrzała wersja druga.

Idea stojąca za Open Access Button polega na samoorganizacji społeczności akademickiej w celu zwiększenia dostępności literatury naukowej. Użytkownik natrafiający na publikację ukrytą za opłatami, za pomocą przycisku wysyła o tym informację do społeczności. Wiele artykułów, za które w jednej bazie trzeba zapłacić nawet po kilkadziesiąt dolarów, w innym miejscu znajduje się w otwartym dostępie i można zapoznać się z nim bezpłatnie (choć w repozytorium może znajdować się tzw. manuskrypt, czyli wersja sprzed redakcji). Twórcy serwisu stawiają sobie za cel pomoc w dzieleniu się informacjami o treściach dostępnych bezpłatnie. Serwis umożliwia również wysłanie e-maila do autora tekstu z prośbą o przysłanie pliku na prywatny adres proszącego (legalność takiego rozwiązania zależy nie tylko od treści umów zawieranych przez autora z wydawcą, ale również od państwa; normy prawne różnie kształtują dozwolony użytek w różnych ustawodawstwach).

Wizją Open Access Button jest A world where people can access and reuse research freely, immediately and effectively. Kluczowe funkcje to odnajdywanie artykułów w otwartym dostępie, zbieranie informacji oraz przekonywanie do otwartości.

Zespół pracujący nad rozwojem narzędzia składa się w większości ze studentów i doktorantów z całego świata, reprezentujących różne dyscypliny nauk. Pracują jako wolontariusze. Ich starania wspierane są przez Komitet Sterujący, w którym znajdują się osoby o ustalonej pozycji w środowisku osób zajmujących się otwartą nauką. Wsparcia projektowi udzieliło kilka organizacji, zwłaszcza Right to Research Coalition oraz Medsin (są to organizacje studenckie).

Open Access Button jest ciekawą inicjatywą, pokazującą rzeczywistą i pilną potrzebę szerokiego udostępnienia treści naukowych. Ze względu na swój charakter: oddolny i studencki, nie będzie raczej miała siły przebicia, by istotnie rozwiązać problem dostępu do treści naukowych. Nadzieje na rozwiązanie problemu należy wiązać raczej z instytucjami mającymi wpływ na kształt systemu nauki oraz decyzjami o charakterze politycznym.

Grafika ze strony OpenAccessButton.org, CC BY