Dotarcie do interesującej nas literatury naukowej wymagać może wiele czasu, nie zawsze też praca w czytelni (wobec braku możliwości wypożyczenia publikacji do domu) jest optymalnym rozwiązaniem. Dzięki usłudze elektronicznego zamawiania kopii publikacji oferowanej przez Bibliotekę Uniwersytecka w Poznaniu możemy w prosty sposób zamówić i opłacić udostępnienie skanu wybranej pozycji. Koszt przygotowania jednej strony to 0,60 zł, porównywalny ze standardową opłatą za kserowanie. Nie jest to mało, szczególnie w perspektywie obszernych publikacji, jednak skorzystanie z zamówienia online pozwala ograniczyć inne koszty, związane np. z dojazdem do biblioteki.

W usłudze otrzymać można skany jedynie tych publikacji, które dostępne są w katalogu Biblioteki Uniwersyteckiej – przed złożeniem zamówienia warto sprawdzić, czy szukana książka albo czasopismo się w nim znajduje – system nie rozpoznaje tego automatycznie. Po zarejestrowaniu konta należy już tylko wypełnić formularz zamówienia.

Podczas pierwszego kontaktu z tym systemem postanowiłem zamówić jedno z opracowań publikowanych w czasopiśmie Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Prawa Własności Intelektualnej. Nie mając dostępu do pełnego adresu bibliograficznego interesującego mnie artykułu nie mogłem podać zakresu stron do skanowania. Złożyłem zamówienie i bardzo szybko otrzymałem odpowiedź z biblioteki z załączonym do maila spisem treści. Po uzyskaniu wyceny usługi zamówiłem ją. Na podjęcie decyzji o opłacenie kosztów skanu użytkownik ma prawie dwa tygodnie – po tym czasie zamówienie jest kasowane.

Usługę opłaca się online za pomocą systemu PayU, obejmującego najpopularniejsze banki w Polsce. Po zrealizowaniu przelewu można już pobrać publikację, istnieje też możliwość wystawienia faktury na usługę:

Zamówiony skan udostępniany jest w formie OCR-owanego pliku PDF, w którego treści wygenerowane jest imię i nazwisko zamawiającego oraz jego adres email. Informacja taka automatycznie umieszczana jest w stopce każdej ze stron skanu.

Skany kupione w ramach usługi oferowanej przez Bibliotekę Uniwersytecką w Poznaniu rozpowszechniać można wyłącznie w granicach dozwolonego użytku – o ile oczywiście skanowane treści wciąż objęte są autorskim prawem majątkowym, ograniczającym możliwość ich kopiowania i rozprowadzania. Automatycznie generowany w treści skanu podpis infomuje, że z publikacji korzystać można jedynie w granicach dozwolonego użytku osobistego. Nie jest to prawdą – wciąż można np. kopiować je i wykorzystywać w celach dydaktycznych ( więcej na temat dozwolonego użytku przeczytać można m.in. w publikacji Instytutu Kultury Miejskiej Otwartość w publicznych instytucjach kultury).

Wydaje mi się, że dobrym pomysłem byłoby przygotowanie przez organizatorów przedsięwzięcia regulaminu usługi i krótkiego poradnika dotyczącego praw jej użytkowników – nie dla wszystkich prosta informacja o dozwolonym użytku może być czytelna. Zastanawiam się też, na ile zasadne (i legalne) jest podpisywanie otrzymanego skanu imieniem, nazwiskiem oraz adresem email zamawiającego. Rozumiem, że jest to forma zabezpieczenia przed nielegalnym rozpowszechnianiem, ale z drugiej strony mamy do czynienia z przetwarzaniem danych osobowych, na które użytkownik powinien wyrazić zgodę.

Pomimo tych problemów i niejasności trzeba bardzo pozytywnie ocenić inicjatywę Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu nie tylko za niekwestionowaną użyteczność usługi, ale także za bardzo dobry kontakt z jej organizatorami w trakcie całego procesu zamawiania skanu.