Asaph Perry i hipertekstualna historia ratownicza

Asaph Perry urodził się w 1870 roku w hrabstwie Forsythe w stanie Georgia. Wraz z sześciorgiem rodzeństwa wychowywał się na farmie. W roku 1985 ożenił się z Ethel Alice Smith. Mieli sześcioro dzieci. Ethel zmarła w roku 1916. Asaph był drobnym przedsiębiorcą, prowadził salon fryzjerski i wraz z bratem był właścicielem sadu. Zmarł w roku 1950 w wieku 80 lat. To prawie wszystkie fakty, jakie znamy na temat życia jednego ze zwykłych obywateli Stanów Zjednoczonych na przełomie wieków i przełomie epok.

Zwrócił na siebie uwagę badaczy przez przypadek. W siedzibie Georgia Historical Society w hrabstwie Cheerokee w schowku zalegały sterty pudeł. W jednym z nich, w żaden sposób nieoznaczonym, znajdowały się nieznane dotychczas materiały historyczne dotyczące życia jednego z dawnych mieszkańców hrabstwa: znaleźliśmy obdrapane pudełko z listami, korespondencją, wycinkami z gazet i pamiątkami rodziny Williama Perry’ego Asapha.

Postanowiono wykorzystać niespodziewane znalezisko do zbadania teoretycznych oraz technicznych zagadnień konstruowania oraz użytkowania projektów historii lokalnej online. Tak w 2003 roku powstała strona internetowa The story of Asaph Perry.

Koncepcja projektu, jaką zarysowują w tekście “Studying local history in the digital age: the story of Asaph Perry“ John K. Lee oraz W. Guy Clarke, jest przemyślana i spójna. Obejmuje kilka bardzo ciekawych założeń, o których warto opowiedzieć w kontekście rozwoju historii lokalnej oraz digital history. Najważniejsze z nich to: wielowarstwowość treści (przeplatanie się planu szerokiego – kontekstu – z planem bliskim, historią lokalną), nielinearność przekazu (hipertekstualność) i realizowanie wielu potrzeb (edukacyjna, naukowa, poznawcza).

Zastosowanie kilku równoległych warstw opowieści (story lines) pozwala pokazać postać i jej losy w szerokim kontekście historycznym oraz społecznym. Z sześciu zaproponowanych ścieżek odczytania pierwsza buduje szeroki kontekst dla projektu, informując czytelnika, dlaczego wybrano właśnie postać Asapha, w jakich czasach dzieje się historia i jakie jest ich historyczne i społeczne znaczenie. Pozostałe pięć (High Tower, Enterpreneur, Canton, Ethel, Family Life) skupia się na poszczególnych wątkach związanych z bohaterem.

Formą przedstawienia treści jest hipertekst, a więc interaktywna przestrzeń wykorzystująca linki, interlinki oraz leksje. Dzięki temu jest ona dostosowana zarówno do medium (internet), jak i zmieniających się możliwości percepcyjnych odbiorcy. Dodatkowo oddanie czytelnikowi kontroli nad kierunkiem poruszania się (choć może on także wybrać ścieżkę zaproponowaną przez twórców) powinno ułatwić zrozumienie skomplikowanej, wielowymiarowej struktury, jaką jest przeszłość.

Dla wyjaśnienia: leksje są najmniejszymi fragmentami hipertekstu, które w konstrukcji przypominają pojedynczy akapit, jednak stanowią zamkniętą, autonomiczną całość narracyjną. Umożliwia to nawigację pomiędzy niewielkimi elementami treści, zachowując względną spójność i płynność lektury. Dla internetowych projektów historycznych operowanie tak małymi fragmentami tekstu stanowi wyzwanie, jednak model zaprezentowany na stronie “The story of Asaph Perry” pokazuje, że jest to możliwe.

Twórcy już w założeniu widzieli w swojej pracy nie tylko projekt historyczny (opisujący dzieje danej postaci), ale także edukacyjny (uczący analizy źródeł i pokazujący pewną epokę przez pryzmat danej historii). Dzięki temu raz wykonana praca pozwala na uzyskanie kilku płaszczyzn wykorzystania projektu według zaproponowanych ścieżek: proces powstawania hipertekstu, edukacyjne założenia i możliwości, zagadnienia źródłoznawcze. Kliknięcie w dany link (writing, learning, documenting) wyświetla metatekst tworzący objaśnienia leksji, w której się akurat znajdujemy.

Do pracy nad źródłami wykorzystano popularną w nauczaniu szkolnym w USA metodologię SCIM-C (Summarizing, Contextualizing, Inferring, Monitoring – Corroborating). Dzięki tej pięcioetapowej metodzie nauczyciel może w prosty sposób przeprowadzić uczniów przez proces analizy i interpretacji źródeł stosując powtarzalne, zrozumiałe oraz efektywne kryteria i pytania badawcze. W tym konkretnym przypadku wybór tej metody wydaje się trafny, ponieważ założeniem było tu umożliwienie odtworzenia badań (i ich wyników).

Dodatkowo na stronie znajdziemy repozytorium materiałów żródłowych związanych z Asaphem Perry oraz opracowania pomocne w działaniach edukacyjnych (teksty naukowe dotyczące niektórych zagadnień poruszanych w opowieści, czy też artykuł na temat procesu formułowania pytań historycznych). Umieszczony jest także link do wiki związanej z projektem, jednak jest on obecnie nieaktywny.

Finalny produkt to historia opowiedziana na kilku płaszczyznach, ale zostawiająca jednocześnie pewną przestrzeń do pracy nad tekstami, wyciągania własnych wniosków i dyskusję. Doskonale wpisuje się to w potrzebę odchodzenia od autorytatywnego prezentowania wiedzy historycznej. Jak twierdzą autorzy projektu, praca nad opracowaniem dziejów Asapha pozwoliła zaangażowanym w to uczniom oraz studentom lepiej zrozumieć procesy społeczne, ewolucję świadomości ludzi z tamtej epoki oraz rewolucyjność zmian technologicznych na przełomie XIX i XX wieku, zachodzących zarówno w gospodarce jak i w życiu codziennym.

“The story of Asaph Perry” to ciekawy projekt o dobrze przemyślanych założeniach. Pomimo że pochodzi on z 2003 roku, jej strona koncepcyjna jest wciąż interesująca. Wydaje mi się, że śmiało można zaadaptować jego metodologię na potrzeby nowo powstających projektów internetowych historii lokalnej – i nie tylko. Odnajduję w nim także bardzo wiele wątków, które starałem się promować w idei (cyfrowej) historii ratowniczej: uznanie “nieważnej” historii za ważną, emocjonalne podejście do projektu, wykorzystanie możliwości nowoczesnych technologii w pracy badawczej i prezentacji materiału, nadanie projektowi utylitarnego charakteru, małą skala projektu (technicznie oraz narracyjnie), zwracanie odtworzonej przeszłości lokalnej społeczności, uznanie opowieści “lokalnej” za punkt wyjścia i bazę do budowania szerszego obrazu świata.

Zobacz: John K. Lee, W. Guy Clarke, Studying local history in the digital age: the story of Asaph Perry