hermeneuti.ca – narzędzia do analizy źródeł historycznych

Digital history, zgodnie z definicją Dana Cohena, udostępnia historykom nowoczesne metody, które pozwalają organizować i porównywać duże zasoby źródeł. Jednym z takich narzędzi – służącym do analizy formalnej tekstu – jest Voyeur.

Voyeur jest częścią projektu hermeneuti.ca rozpoczętego pod koniec 2009 roku przez Stéfana Sinclair oraz Geoffrey’a Rockwella. Celem naukowców jest prześledzenie fundamentów współczesnej analizy tekstu ze szczególnym uwzględnieniem nowych, cyfrowych metod. Z teoretyczną częścią projektu – książką The Rhetoric of Text Analysis – koresponduje część praktyczna: szereg programów, które można wykorzystać w samodzielnej pracy (spis dostępnych narzędzi można znaleźć tutaj). Publikacja, na którą obecnie składają się dwa rozdziały: ogólne wprowadzenie oraz case study skupiające się na przemówieniach amerykańskich polityków, teoretyzuje problematykę analizy tekstu i odnosi się bezpośrednio do narzędzi Voyeur. Dodatkowo autorzy przygotowali instrukcje objaśniające w przystępny sposób działania poszczególnych programów. Całość projektu wiąże i czyni aktualnym blog, prowadzony regularnie przez Geoffray’a Rockwella.

(Źródło: hermeneuti.ca)

Voyeur posiada czytelny i wręcz intuicyjny interfejs, co w przypadku tak skomplikowanych czynności jak analiza tekst jest niewątpliwym ułatwieniem. Dodatkową zaletą jest sposób funkcjonowania programu – nie wymagane jest instalowanie aplikacji na twardym dysku – wszystko działa bezpośrednio w przeglądarce. Zastosowanie przez twórców modelu chmury obliczeniowej umożliwia także zamieszczanie bezpośrednio na stronie internetowej wyników analizy konkretnego materiału.

Wykorzystując to nowoczesne narzędzie w prosty sposób możemy dowiedzieć się jakie wyrazy w analizowanym tekście są najczęściej używane, w jakim kontekście się pojawiają i z jakimi innymi wyrazami są łączone. Otrzymujemy przejrzyste zestawienie liczbowe słów, zdań i akapitów a także graficzny model częstotliwości ich występowania w tekście. Program ułatwia rozpoczęcie pracy, ale – jak zaznaczają autorzy projektu – what the computer shows you is just a seed to think about.

Pomimo tych zalet funkcjonowanie głównego narzędzia Voyeur sprawia też trochę kłopotów. Przede wszystkim analizie poddawany jest cały tekst, co oznacza, że najczęściej używanymi wyrazami zazwyczaj będą podobne spójniki: „a”, „i”, „oraz” ect. O ile w badaniach tekstów średniowiecznych może to być w jakimś stopniu cenną wiedzą, o tyle w tekstach bardziej współczesnych rozmazuje to obraz analizy, jaki otrzymujemy. Ponadto program stworzony został z myślą o użytkownikach anglojęzycznych. Wprowadzenie tekstu w języku fleksyjnym, jakim jest język polski, tworzy kolejne utrudnienia, gdyż aplikacja ta nie uwzględnia odmiany gramatycznej słów. Program Voyeur jest obecnie wersją beta, dlatego można się także spotkać z (nielicznymi!) problemami technicznymi.

Wykorzystując tę aplikację, analizie formalniej możemy poddać nie tylko pojedyncze źródła, ale także całe korpusy językowe. Projekt 1641 CLRLE, finansowany przez Arts and Humanities Resarch Council, najlepiej ilustruje praktyczne zastosowanie narzędzi Voyeur. Zespół brytyjskich i irlandzkich naukowców zdigitalizował ponad 20 000 stron zeznań dotyczących rzymskokatolickich Irlandczyków oskarżonych o wywołanie rebelii w 1641 roku. Następnie za pomocą różnych metod digital history przeanalizowano teksty i zaprezentowano nowoczesne wyniki badań. Naukowcy, poza narzędziami stworzonymi w projekcie hermeneuti.ca, posłużyli się także innymi aplikacjami:

Word Tree – która pozwala na graficzne przedstawienie konotacji słownych,
Phrase Net – tworzącą sieć powiązań między danymi wyrazami oraz
Tag Cloud – która pokazuje, jak często i gdzie wstępuje dane słowo.

Całość koordynowana jest jednak przez narzędzia Voyeur, które sprawdzają się równie dobrze w pracy z jednym tekstem, jak w analizie porównawczej wielu źródeł.

Użycie narzędzi digital history pozwoliło naukowcom z projektu 1641 CLRLE nie tylko zanalizować ogromne zasoby źródłowe, ale także stworzyć nowe narracje i nie-tradycyjne sposoby przedstawienia badań historycznych.

Michał Kępski

• • •

O ile nie zaznaczono inaczej tekstowa treść tego artykułu jest dostępna na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 3.0 Unported.