Herito – o dziedzictwie na nowo

Kwartalnik Herito to nowa inicjatywa Międzynarodowego Centrum Kultury. Jednym z jego głównych tematów jest dziedzictwo, obserwowane z perspektywy kultury, pamięci i przestrzeni geograficznej. Czasopismo ukazuje się w wersji polsko-angielskiej.

W pierwszym numerze pisma – zatytułowanym Symbole i kalki – opublikowane zostały artykuły krytycznie eksplorujące wyobrażenia związane z funkcjonującymi w społeczeństwach Europy, opartymi o rozmaite interpretacje przeszłości mitami i symbolami.

Csaba G. Kiss, historyk literatury i kultury z budapesztańskiego Uniwersytetu im. Loránda Eötvösa w artykule Jak widzimy siebie nawzajem. Obrazy narodów, uprzedzenia w Europie Środkowej analizuje procesy kształtowania się idei narodu, patrząc na nią w perspektywie koncepcji wspólnoty wyobrażonej, ale też określonej struktury etnicznej i kulturowej. Ponieważ samookreślenie się zawsze wymaga odniesienia się do czegoś zewnętrznego, środkowoeuropejskie narody budowały swoją tożsamość w relacji do zbudowanego przez siebie obrazu innych. Ta konstrukcja budowana jest w oparciu o elementy ludowej kultury, ważne wydarzenia historyczne, ale też nawet kojarzone z określonym narodem produkty lub zawody: A zatem wyobrażeniem Węgra u Słowaków jest właśnie „wąsaty” pan (wąsy to atrybut szlachcica!). Dla Węgrów Słowak to zazwyczaj pasterz lub chłop, w każdym razie ktoś należący do niższego stanu. Podobnie mieszczański narodowy autoportret Czecha stoi w opozycji do obrazu Polaka i Węgra posiadających bazę szlachecką, bo przecież wolność jako zasadnicza wartość była czymś innym w rozumieniu czeskim niż polskim i węgierskim.

Uzupełnieniem artykułu węgierskiego badacza mogą być wyniki ankiety zorganizowanej przez redakcję Herito: Kiedy myślimy o sobie, myślimy obrazami. Także idee domagają się wyobrażenia, nim zasilą kanon narodowej tradycji. Ciekawi takich obrazów w naszym regionie poprosiliśmy o wskazanie dwóch dzieł sztuki – jednego, który gloryfikuje narodowy heroizm, i drugiego, wchodzącego z nim (dziełem lub przesłaniem) w dialog. Katarzyna Jagodzińska, która w tej ankiecie reprezentowała Polskę, wybrała Bitwę pod Grunwaldem Matejki i Stąd prawdopodobnie król W. Jagiełło dowodził bitwą Marcina Maciejowskiego.

Czytając pierwszy numer Herito warto zwrócić uwagę na tekst Ewy Mazierskiej Malarstwo, kino, Krzyżacy. To bardzo ciekawy materiał o tym, w jaki sposób historia (jej opisywanie i interpretowanie w wymiarze społecznym – bo nie naukowym) została przejęta przez media wizualne (malarstwo, fotografię i kino). Krzyżacy są dla autorki tematem, który ujawnia schematy istniejące w malarskim i filmowym budowaniu wizji przeszłości. Kino okazuje się być na przykład przestrzenią, w której historia niemal zawsze jest okazją do jakiegoś komentarza do współczesności. Widać to doskonale w filmach powstałych w państwach socjalistycznych: Ewa Mazierska odnosi się tu do Aleksandra Newskiego Siergieja Eisensteina i Krzyżaków Aleksandra Forda, oba te filmy dość szczegółowo analizując. Pracę autorki zamyka interpretacja – stojącego w wyraźnej opozycji do opisywanych wcześniej obrazów – współczesnego estońskiego filmu Wojownicy (Malev, 2005) Kaarena Kaera.

Do krzyżackiego tematu nawiązuje pośrednio Mathieu Oliver pisząc o europejskich polach bitew w perspektywie koncepcji miejsca pamięci. Bitwa grunwaldzka z 1410 roku i Tannenberg z 1914 jest przecież doskonałym przykładem takiej przestrzeni. Zdaniem autora współcześnie miejsca wielkich europejskich bitew podlegają swoistej pacyfikacji: 22 września 1984 roku w Verdum kanclerz RFN i prezydent Francji wspólnie uczcili ofiary poległych na frontach obu wojen światowych Niemców i Francuzów. Podobnie zmieniała się interpretacja bitwy grunwaldzkiej, o czym pisze w swojej książce Historia – przestrzeń dialogu Robert Traba.

W pierwszym numerze kwartalnika znaleźć też można tekst Magdaleny Link-Lenczowskiej, jednej z blogerek Muzeobloga. Autorka krytycznie analizuje w nim ekspozycję Kraków – czas okupacji 1939-1945, którą oglądać można w dawnej fabryce Oskara Schindlera, oddziale Muzeum Historycznego Miasta Krakowa.

Herito to bez wątpienia projekt zasługujący na uwagę. Czasopismo dostępne jest w sprzedaży wysyłkowej (wszystkie potrzebne informacje dostępne są na tej stronie).

• • •

O ile nie zaznaczono inaczej tekstowa treść tego artykułu jest dostępna na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 3.0 Unported.