14 stycznia w warszawskim Domu Spotkań z Historią odbyła się promocja książki Piotra Filipkowskiego Historia mówiona i wojna. Doświadczenie obozu koncentracyjnego w perspektywie narracji biograficznych. Książka ukazała się w serii „Monografie Fundacji na rzecz Nauki Polskiej” w Wydawnictwie Uniwersytetu Wrocławskiego.

Prowadzący spotkanie Dominik Czapigo już na wstępie podkreślił, że powstanie książki Piotra Filipkowskiego związane jest z jego pracą w Ośrodku KARTA. Relacje zebrane w ramach prowadzonego przez niego projektu dostępne są dla każdego w archiwum historii mówionej Domu Spotkań z Historią oraz na portalu Audiohistoria.pl. Piotr Filipkowski dokonuje socjologicznej i antropologicznej analizy ponad trzydziestu wielogodzinnych wywiadów z byłymi więźniami obozu Mauthausen, które zostały nagrane w ramach międzynarodowego projektu realizowanego w Polsce przez Ośrodek KARTA.

Sam autor podczas swojego wystąpienia zaznaczył, że celem książki nie jest opisanie historii obozu Mauthausen, ale oddanie obrazu obozowego życia, jaki zapisał się w pamięci więźniów. W jaki sposób obóz jest obecny w ich świadomości i tożsamości, kim stali się po jego opuszczeniu? Zwrócił także uwagę na problemy metodologiczne i źródłoznawcze związane z wykorzystaniem relacji świadków w formie nagrań wideo i przygotowywaniem transkrypcji.

Komentując książkę prof. Ewa Domańska (UAM) odniosła się do problemu obecności głosu autora w narracji historycznej i jego postawy etycznej wobec opisywanego problemu. Mówiąc o zmianach we współczesnej humanistyce, odwracającej się od badania człowieka samego w sobie na rzecz analizowania jego relacji z nie-ludzkimi przedmiotami, odniosła je do treści badań Piotra Filipkowskiego. Muzułman, ktoś na samym dnie hierarchii więźnia obozu, to także istota odczłowieczona, z którą w relacje wchodzą inni więźniowie, która jest zupełnie na nowo definiowana. Treść relacji omawianych w książce wywołuje pytania o granice człowieczeństwa i ma duży potencjał edukacyjny, może inspirować do rozwijania instynktu etycznego w odniesieniu do doświadczeń Mauthausen.

Prof. Andrzej Mencwel (UW) podkreślił natomiast, że w książce Piotra Filipkowskiego autorzy świadectw nie są tylko dodatkiem do naukowej narracji, ale jej podstawowym i integralnym elementem. Odniósł się też do problemu remediacji relacji (format multimedialny a tekst pisany). Według niego Piotr Filipkowski stara się – zamiast oceniać – opisać i zrozumieć strukturę nieludzkich sytuacji.

Pobierz artykuł Piotra Filipkowskiego Historia mówiona i wojna (PDF)