Jason Hoyt i nowy paradygmat systemu publikacji naukowych: reputation metrics

Jason Hoyt z Uniwersytetu Stanforda, jeden z szefów programu Mendeley – opublikował niedawno tekst, w którym przedstawia swoją wizję ewolucji modelu nauki.

Jego zdaniem ideałem, do którego należy dążyć jest otwartość: Open science/data/access. Wykorzystując potencjał internetu naukowcy powinni dążyć do udostępniania, możliwie jak najszybciej i jak najszerzej, rezultatów badań – zarówno tzw. raw data (dane nieprzetworzone), jak i zwartych tekstów (artykułów naukowych). Co ciekawe, zdaniem Hoyta przeszkodą na drodze do realizacji takich postulatów nie są tyle tradycyjne modele biznesowe, akademickie, ani wydawnicze, ale sami naukowcy: Publishers are already experimenting with the models, but they are waiting for something before going full force. They are waiting for us, the researchers..

Hoyt dostrzega problem wiarygodności i jakości udostępnianych swobodnie tekstów naukowych. Większą przeszkodą jest dla niego jednak zamknięty system uznanych czasopism naukowych. Jego dominacja i wykorzystywanie przez większości placówek naukowych (a więc potencjalnych pracodawców) sprawia, że zamiast propagować wolny dostęp do swoich tekstów młodzi naukowcy choose to follow a model that promotes prestige as the primary objective.

Czy dla takiego modelu istnieje jakakolwiek alternatywa? W jaki sposób skutecznie promować ruch open access? Jason Hoyt postuluje wprowadzenie reputation metrics – statystyki ukazującej obecność danego naukowca w świecie Otwartej Nauki przez przedstawienie liczby jego wolnych publikacji oraz ich popularności wśród grona badaczy. Aby nowy schemat publikowania i oceniania tekstów naukowych funkcjonował efektywnie, musi spełniać dwa warunki:

1. musi być oparty o czytelnie określone wskaźniki i jasną metodologię ich obliczania: Avoid obscurity. Reputation metrics cannot be hidden in the closet with last season’s wardrobe. The obvious choice to promote is through search and recommendation engines.

2. musi być wspierany przez specjalny system promujący uczestników Otwartej Nauki a karcący naukowców, którzy wciąż publikują w ramach tradycyjnego modelu zamkniętych czasopism: Design the system to reward participation and penalize omission in Open Science. It must bring researchers who are either hesitant, ignorant, or opposed to participating online to have no other choice. The antithesis of current impact measures.

Próbą rozwinięcia koncepcji reputation metrics jest wprowadzenie w programie Mendeley odpowiedniego narzędzia statystycznego (Publication Statistic), które zestawia liczbę udostępnionych przez danego autora artykułów z liczbą tychże tekstów ściągniętych przez innych użytkowników Mendeley. Mechanizm ten został wdrożony stosunkowo niedawno, ale już wywołał sporą dyskusję, co na pewno dobrze służy ewolucji ruchu otwartej nauki.

Statystyka reputation metrics, gdyby w przyszłości objęła wszystkie publikacje, stała by się ciekawym narzędziem nie tylko do oceny zainteresowania badaczy poszczególnymi tekstami, ale także ułatwiłaby odczytanie kierunku rozwoju światowej humanistyki: dominujących trendów, zainteresowań i problemów w niej podejmowanych.

Michał Kępski

Fot. Mendeley.com CC-BY-NC