Sprawa wykracza daleko poza sam problem komunikacji naukowej i dotyczy w istocie całej problematyki funkcjonowania nauki w społeczeństwie. W uproszczeniu chodzi tu o coraz powszechniejsze wśród niektórych uczonych poglądy, że wszystkie wyniki badań naukowych, jeszcze nawet w postaci “surowej” i niedopracowanej, powinny być udostępniane w sieci internetu i poddawane ocenie innych zainteresowanych badaczy. Zwolennicy tego poglądu uważają, że takie podejście zasadniczo odmienia pojęcie współpracy badawczej i podnosi produktywność pracy uczonych – dla dobra płacących za tę działalność, czyli de facto nas wszystkich. Nie tak dawno w dzienniku Polska prof. Michał Kleiber, prezes Polskiej Akademii Nauk opublikował artykułu zwrócił uwagę na konieczność otwarcia polskiej nauki. Na ten problem wskazują też organizowane przez PAN seminaria „Open Access i inne modele”, a polskie i zagraniczne aktualności związane z zagadnieniem otwartej nauki publikuje regularnie blog zorganizowany przez ICM UW.

Niektóre polskie czasopisma naukowe są już dostępne w Sieci. Barierą do publikowania pełnych treści czasopism online mogą być nie tylko ograniczenia administracyjne, prawne czy ekonomiczne, ale też problemy związane z techniczną realizacją tego typu projektów. Jakiego narzędzia (systemu zarządzania treścią, CMS) użyć?

W ramach programu Public Knowledge Project rozwijanego przez kilka amerykańskich i kanadyjskich uczelni i instytucji naukowych udostępniono gotowy do użytkowania i darmowy system umożliwiający założenie strony czasopisma naukowego w internecie. Open Journal Systems wykorzystywany jest już do publikacji tysięcy czasopism naukowych na całym świecie. System tłumaczony jest też na wiele języków, niestety – wciąż brakuje tłumaczenia na język polski. Na stronie domowej projektu możemy skorzystać z roboczej instalacji OJS, pozwalającej zapoznać się z możliwościami tego skryptu.

Jednym z czasopism publikowanych w oparciu o OJS jest International Journal of Digital Curation wydawany przez uniwersytet w angielskim Bath. Wystarczy przeklikać się przez to wdrożenie żeby zobaczyć, jak bogatą funkcjonalność ma ten system: rozbudowana wyszukiwarka, automatycznie generowane indeksy (autorski i tytułowy), czytelny podział na poszczególne numery i prezentacja poszczególnych artykułów, wsparcie dla procesu przyjmowania nowych tekstów czy eksport informacji o nowych publikacjach przez kanały RSS. OJS pozwala też w łatwy sposób wdrożyć odpowiedni model otwartego dostępu (np. płatny dostęp do najnowszych artykułów, ale otwarty dostęp do archiwum). Administracja strony czasopisma może umożliwić czytelnikom komentowanie artykułów oraz korzystać z wielu formatów ich publikacji. Redaktorzy mogą w prosty sposób publikować aktualności i ogłoszenia związane z funkcjonowaniem czasopisma oraz mają dostęp do statystyk pokazujących popularność poszczególnych artykułów. Administrator może łatwo przypisywać poszczególnych redaktorów do poszczególnych sekcji czasopisma (OJS umożliwia nadawanie redaktorom odpowiednich ról administracyjnych, tak jak w profesjonalnych CMS-ach).

Instalacja odbywa się za pomocą prostego kreatora. System działa w oparciu o język PHP, bazę danych MySQL i serwer Apache.

Warto zwrócić uwagę na pozostałe skrypty rozwijane w ramach programu Public Knowledge Project, przeznaczone np. do organizacji konferencji naukowych i publikowania materiałów pokonferencyjnych (Open Conference Systems) czy tworzenia i publikowania monografii naukowych w wersji cyfrowej (Open Monograph Press, w przygotowaniu).

Realizatorzy Public Knowledge Project pomyśleli też o odpowiednim wsparciu technicznym dla użytkowników tych skryptów: można skorzystać z pomocy społeczności (kilka tematycznych for dyskusyjnych) lub wykupić płatne usługi bezpośrednio u ekspertów z PKP.

Co najważniejsze (i ważne w perspektywie idei Open Access) wszystkie skrypty dostępne są za darmo na licencji GNU GPL, co oznacza m.in., że program można dowolnie instalować, rozpowszechniać i modyfikować z zachowaniem zasady udostępniania nowych wersji również na licencji GNU GPL.