Odszukanie w polskich bibliotekach cyfrowych swobodnie dostępnych online materiałów archiwalnych związanych z Powstaniem Warszawskim nie jest łatwe. Wyszukiwarka Federacji Bibliotek Cyfrowych informuje jedynie o 34(!) publikacjach (na 433 tys. zdigitalizowanych dokumentów) związanych z tym tematem, przy czym wiele z nich (publikowanych przez bibliotekę cyfrową Polona) przeglądać można jedynie na miejscu (ograniczenia związane z prawami autorskimi). Taka sytuacja dość czytelnie pokazuje przepaść między aktualną strategią digitalizacji dziedzictwa historycznego (ograniczoną przez restrykcyjne prawa autorskie) a potencjalnymi oczekiwaniami społecznymi. Brak dostępu online do wydań źródeł i literatury związanej z ważnymi wydarzeniami historii XX wieku to wyraźny problem. Być moze pieniądze na projekty historyczne wygodniej spożytkować na efektowne wizualizacje (pełniące bardziej role marketingowe niż edukacyjne) niż zdobycie praw do udostępniania w internecie zestawów literatury i źródeł opisujących ważne wydarzenia historii najnowszej.

Mimo wszystko warto zaproponować lekturę przynajmniej trzech publikacji dotyczących tematu Powstania Warszawskiego, które dostępne są bez żadnych ograniczeń w polskich bibliotekach cyfrowych. Być może za kilkadziesiąt lat udałoby się przygotować bardziej rozbudowaną listę.

• Na barykadach Warszawy – wydawnictwo Wydziału Propagadny AK opublikowane 9 sierpnia 1944 roku, zawierające kilkanaście relacji reporterskich dokumentujących pierwszy tydzień Powstania: Publikujemy drugi zeszyt sprawozdań prasowych z pierwszego tygodnia powstańczych walk w Warszawie. Nie mają one tzw. „stylizacji”, ani literackich „ujęć”, są bezpośrednimi dokumentami „osobliwej” chwili Warszawy. Powstały one w ogniu walk, niemal na barykadach, jako sprawozdanie Polowych Sprawozdawców Wojennych („P.S.W”) – stąd możliwe częste usterki stylistyczne i braki kompozycyjne. Wszystkie one jednak świadczą o niezwykłym porywie ducha patriotycznego Stolicy oraz niezłomnej woli walki i zwycięstwa wszystkich jej mieszkańców. Warszawa, 9 VIII 1944.

  Fragment jednego z reportaży: Lecz przyszły i cięższe chwile. Poczęły padać bomby, najpierw mniejsze, po tym burzące. Mimo to nie schodziliśmy do schronu, ufając wielu piętrom naszego gmachu. Pracowaliśmy, zachowując opanowanie, niezbędne do skupienia myśli w pracy, o której dotychczas sądziliśmy, że owoce wydać może tylko w zaciszu spokojnym i przy umyśle wypoczętym. O jakże trudno w czasie nalotu pisać o nalocie! A przecież można pisać po czterech bezsennych nocach, bezsennych z braku czasu, można pisać pośród huku spadających na nas bomb, w gmachu rozkołysanym wstrząsami. I ta zdobyta przez nas umiejętności sprawia, że niezłomnie trwamy na stanowiskach. [Marta PŻ] [źródło]

• Bój Warszawy : 1 sierpień – 2 październik 1944 – publikacja z lipca 1945 roku. Zniszczenie materialne Warszawy nie zamyka ogromu jej tragedii. Właściwą tragedią bohaterskiej stolicy jest to, że jej klęskę wojenną rzucono na szalę gry politycznej, aby pomniejszyć i zohydzić znaczenie warszawskiego czynu zbrojnego, a wraz z nim całego polskiego ruchu niepodległościowego, którego najpotężniejszym wyrazem była właśnie Warszawa w pamiętnych dniach sierpnia i września 1944 r. Celem niniejszego wydawnictwa jest zwięzłe przypomnienie, bądź ujawnienie niepublikowanych jeszcze faktów, ukazujących w świetle prawdy tło, powody, przebieg i znaczenie Boju Warszawy. [źródło]
• Notatka w sprawie obchodu 12-ej rocznicy powstania warszawskiego – wydana przez Biuro Sekretariatu KC PZPR 19 lipca 1956 roku. Wydaje się więc, że uroczystości te winny być należycie zabezpieczone, by nie dopuścić do wystąpień wrogich lub nieodpowiedzialnych elementów. (…) W prasie i radio ukażą się pozycje omawiające patriotyczny opór ludu warszawskiego w latach 1939-45. Nie zacierając różnic między ruchem kierowanym przez PPR a ruchem delegatury londyńskiej, należy uwypuklić jedność i braterstwo ludności w walce z okupantem. (…) 31 lipca w godzinach popołudniowych nastąpi odsłonięcie kamienia pamiątkowego na miejscu zamachu (Al. Stalina) gdzie partyzanci z AK dokonali zamachu na Kuczerę – SS Kata Warszawy [pisownia oryg.] [źródło]

Szukasz fotografii z Powstania Warszawskiego? Zamiast Federacji Bibliotek Cyfrowych wybierz repozytorium Wikipedii, udostępniane tam zasoby Bundesarchiv, zbiory Narodowego Archiwum Cyfrowego lub portal fotograficzny Ośrodka KARTA.

Fotografia na stronie: Patrol porucznika Stanisława Jankowskiego „Agatona” z balionu „Pięść” ze zgrupowania Kadywu KG AK, podczas przeskoku przez ostrzeliwaną ulicę Chłodną róg Wroniej na Woli, widoczny wylot Krochmalnej.