W jaki sposób mówią do nas historyczne fotografie?

W jaki sposób mówią do nas historyczne fotografie? Czy nasza interpretacja uchwyconych przez aparat chwil z przeszłości może dotykać współczesnej rzeczywistości? W naszym mini-konkursie poprosiliśmy o przysyłanie interpretacji fotografii historycznych. Publikujemy trzy wyróżnione prace.

Przełamany lęk przed symbolem

Ania Kalinowska w swoim tekście dotyczącym zdjęcia zrobionego podczas Powstania Warszawskiego przez Eugeniusza Lokajskiego, pokazuje siłę fotografii i zmiany w naszym stosunku do tego medium. Wyrzucone z pracowni Heinricha Hoffmana fotografie Hitlera, podarte i rozrzucone wśród gruzów to nie tylko symbol odrzucenia propagandy nazistowskiej. Mamy tu do czynienia z fotografią fotografii, które jednak – po odrzuceniu całej podstawy ideologicznej – stają się tylko śmieciami zalegającymi na ulicy. Bardzo ciekawym elementem interpretacji stworzonej przez Anię Kalinowską jest odwołanie do współczesności. W jej opisie historia jakby zatacza koło – ulotki propagandowe, zniszczone w dniach Powstania Warszawskiego, zaśmiecają ulicę, tę samą, która teraz zarzucona jest reklamowymi ulotkami. Odrzucenie marketingowej perswazji nie jest dla nas problemem i nie wymaga wysiłku – odrzucenie propagandy, zburzenie zwielokrotnionego obrazu Hitlera z propagandowych ulotek Hoffmana wymagało odwagi, było aktem o doniosłym, symbolicznym znaczeniu.
Pobierz materiał w postaci pliku PDF

Stary świat odchodzi

Alan Misiewicz nadaje analizowanej przez siebie fotografii znaczenie uniwersalne: Ponadczasowa czarno-biała kolorystyka zdjęcia zawsze stwarza estetykę uniwersalną, ponadczasową. Daje bardzo realne złudzenie, że tragedia dziecka – czy w ogóle jakakolwiek tragedia – może wydarzyć się i tu, tam i gdzieś indziej – nie tylko w Polsce, w oswojonym, bezpiecznym domu, ale też w jakimś odległym, zapomnianym przez świat miejscu. W jego interpretacji dziecko staje się ikoną nowego życia, odrzucenia starego świata wypełnionego wojną i cierpieniem. Trauma przeszłości może być zastąpiona, może stać się historią, a ta – mitologią. Dziecko przynosi możliwość tego, by zła historia stała się zapomnieniem, a jednocześnie, by przyszłość dawała szansę na narodziny dobroci. Dzieci są symbolem odradzającego się życia także w niezwykle przejmującym dokumencie w reżyserii Kurta Webera zatytułowanym „Pod jednym niebem„, którego wspomnienie nasunęło nam się tu od razu. Film z 1955 roku właśnie przez perspektywę dziecka nie tylko dokumentuje okrucieństwo i totalny charakter wojny i Holocaustu, ale także udowadnia siłę życia. Dzieci bawiące się w odbudowanej z ruin warszawskiej wyznaczają nowy okres w historii, wskazują na przyszłość.
Pobierz materiał w postaci pliku PDF

Kamień węgielny

Centralnym elementem interpretacji przygotowanej przez Marcina Fleischera jest budowanie symbolu. Wmurowanie kamienia węgielnego pod budowę kościoła pod wezwaniem św. Stanisława BM w Ostrowie Wielkopolskim staje się manifestacją polskości, sprzeciwu wobec polityki zaborcy. To także sposób na integrację Polaków wobec czytelnego symbolu. Jednak w interpretacji zbudowanej przez autora jest również mowa o innym, symbolicznym kamieniu węgielnym. Pradziadek Marcina Fleischera brał udział w budowie opisywanego tu kościoła – fakt ten łączy starą fotografię z autorem, stanowi treść relacji, jaka tworzy się między historią zilustrowaną na zdjęciu a osobą autora interpretacji.
Pobierz materiał w postaci pliku PDF

Fotografia może być uznana za rodzaj pamięci, formę upamiętniania, która nie oddaje w czysty sposób rzeczywistości historycznej, ale konstruuje jej określony wizerunek. W zależności od interpretacji można mu nadać charakter uniwersalny lub osobisty. Fotografia daje nam niemal całkowitą władzę nad historią w niej zawartą. Tu i teraz tworzymy opowiadanie o tym niewielkim fragmencie wyciętym z przeszłości.

Autorzy interpretacji otrzymają nagrody książkowe przekazane przez wydawcę magazynu Zabytki Heritage.