Computers, Visualization and History – David J. Staley

David J. Staley jest autorem bardzo interesującej książki: „Computers, Visualization and History – how new technology will transform our understanding of the past”. Książka w całości zajmuje się zagadnieniami związanymi z metodologicznymi podstawami konstruowania oraz stosowania wizualizacji, których nie jednak należy w żadnym wypadku mylić z ilustracjami.

Szczególne miejsce w pracy większości historyków, których można potocznie nazwać „ludźmi słowa”, komputer zajmuje jedynie ze względu na ułatwienie pracy z tekstem, nie zaś jako narzędzie pozwalające na łatwą prace w multimedialnym środowisku grafiki, animacji oraz rzeczywistości trójwymiarowej. Staley, żeby zobrazować poziom wykorzystania komputerów przez historyków, ucieka się w swojej książce do porównania go z zakupieniem samochodu, którego właściciel używa jedynie do parkowania pod domem. Rozwijając jego myśl można stwierdzić, iż poniekąd oskarża on historyków o brak odpowiednio rozwiniętych umiejętności komputerowych.

Pozostaje stawiane przez autora pytanie, czy historia pozostanie jednak „historią pisaną” czy przejdzie transformację w „historię wizualną”, tak jak w momencie upowszechnienia się pisma zastąpiło ono jako środek wyrazu ustne opowiadanie o historii. Ostatecznym celem badawczym nie jest tutaj, jak uważa Staley, rozwijanie wizualizacji jako elementu wplecionego w narrację, lecz wypracowane dla nauki historycznej technik wizualizacyjnych, które mogłyby zastępować tekst. Nie chodzi mu jednocześnie o wytworzenie sytuacji w której wizualizacje zastąpią całkowicie historię pisaną prozą, ale obie formy będą mogły pełnić zastępcze wobec siebie funkcje i równolegle współistnieć jako równoprawne środki wyrazu.

Ważnym problemem podkreślanym przez Staleya jest to, że o ile obecnie jedynie nieliczni historycy są świadomi roli wizualizacji w komunikowaniu się, to jednak kolejne pokolenia historyków wyrosłe w kulturze audiowizualnej będą już częścią tej właśnie cywilizacji multimedialnej i będą korzystać z tych narzędzi. Problemem obecnego pokolenia historyków nie jest jedynie brak chęci do tworzenia wizualizacji, lecz innym o wiele poważniejszym wydaje się być brak zaufania żywiony przez profesjonalnych historyków do treści niesionych przez obraz. Powszechnie przyjęło się, iż słowo pisane, a w szczególności słowo pisane opatrzone przypisem do źródła, jest prawdziwe już z samej swojej formy. Wszelakie eksperymenty z kulturą wizualną są często uznawane za wyraz kultury niższej – popkultury, nie przystającej do powagi słowa pisanego. Często zapomina się przy tym, że wyrazy jako podstawowy budulec każdego tekstu pisanego stanowią jedynie umownie przyjętą symboliczną reprezentację rzeczywistości z mocy nadania im takiej funkcji przez człowieka. Ta forma została kulturowo uznana za najbardziej odpowiedni sposób mówienia o przeszłości, więc przede wszystkim należy uświadomić sobie, stwierdza Staley, że słowo pisane jest tylko jednym z kilku sposobów przedstawiania rzeczywistości ( inne to np.: grafika, taniec, rzeźba, muzyka). Ponadto tekst jest formą jednowymiarowego, przyczynowego oraz linearnego przedstawiania rzeczywistości, a co za tym w taką formę przekształca historię, która jest elementem wielowymiarowej i multimedialnej rzeczywistości.

W pierwszym rozdziale „Computers, Visualization and History” Staley dokonuje rozbicia tekstu na poszczególne elementy: słowa oraz składnię, ukazując je jako elementarne cząstki kodu kulturowego. W drugim rozdziale swojej książki dokonuje tego samego z obrazem, sprowadzając te dwa środki wyrazu do wspólnego mianownika. Dzięki temu dowodzi on swojego twierdzenia o możliwości zastąpienia tekstu pisanego prozą tekstem pisanym obrazem informacyjnym, czyli wizualizacją.

Trzeci rozdział obejmuje zagadnienia związane z wartością oraz sposobami używania materiału wizualnego (film, animacja, obraz, diagram, itp.). Autor rozważa między innymi ich przydatność jako bezpośredniego materiału źródłowego oraz zagadnienia związane z możliwościami prezentowania w ten sposób wyników badań naukowych w środowisku akademickim.

Czwarta część książki skupia się na najbardziej innowacyjnym narzędziu wizualizacji jakim jest niewątpliwie rzeczywistość wirtualna. W części tej podjęta została kwestia tworzenia trójwymiarowych symulacji danej rzeczywistości historycznej oraz możliwościach „wejścia” w nią i odebrania przez „czytelnika”.

W ostatnim rozdziale Staley podejmuje kwestię użycia komputerów i technik wizualizacji do badania oraz odcyfrowywania, lecz także tworzenia, własnych abstrakcyjnych pojęć oraz przedstawiających je przedmiotów.

Podsumowując należy stwierdzić, że książka Staleya to niezwykle ciekawa lektura, która porusza ważną kwestię wizualizacji w nauce historycznej. Pomimo, iż wydana została w roku 2003 to nadal, dzięki licznym teoretycznym rozważaniom, jest aktualna i nie traci swej wartości. Jest to pozycja zarazem szczegółowo omawiająca kluczowe kwestie metodologiczne stosowania wizualizacji, a zarazem w czytelny i przejrzysty sposób dająca ogólny pogląd szerokie spektrum związanych z tym zagadnień.

David J. Staley, Computers, Visualization, and History: How New Technology Will Transform Our Understanding of the Past
M.E. Sharpe, 2002
Liczba stron: 174

Książka w serwisie Google Books