Wydarzenia, które w lipcu 2006 roku miały miejsce na Bliskim Wschodzie przez długi czas zajmowały uwagę mediów. Poza oficjalnym obiegiem informacji i komentarzy, przygotowywanych w profesjonalnych redakcjach, istniał też nieformalny obieg dyskusji na forach internetowych. Konflikt wywołany przez Hezbollah, popierany oraz finansowany przez Iran i Syrię, komentowany był szeroko również w polskim Internecie. Próbując znaleźć elementy myślenia historycznego, zawartego w komentarzach dotyczących tych wydarzeń, nie chcieliśmy zajmować się argumentacją polityczną czy opiniowaniem „za” lub „przeciw” Izraelskiej interwencji. Naszym celem było znalezienie i opisanie wątków dyskusji odwołujących się do świadomości historycznej Internautów, świadomości dotyczącej holocaustu i stereotypów związanych z narodem żydowskim.

Do napisania tego bardzo ogólnego szkicu wybraliśmy kilka wątków z forum internetowego popularnego portalu Wirtualna Polska. Ich analiza pozwoli na pokazanie, jak świadomość historyczna może ujawniać się w Internecie.

Przyglądając się nawet tylko i wyłącznie komentarzom na WP.pl widać, że poza standardowymi już wyzwiskami i obelgami (tak charakterystycznymi dla dyskusji internetowych) trafia się w nich mnóstwo nieścisłości historycznych. Wiele osób wypowiada się autorytatywnie, nie mając jednak podstawowej wiedzy dotyczącej problemu. Ale właśnie w takich sytuacjach publicznych dyskusji na współczesne tematy ujawnia się świadomość historyczna, odnosząca się do aktualnych wydarzeń.
Tematyka żydowska, podejmowana na forach internetowych, ma w polskiej Sieci niestety czasem bardzo antysemicki wyraz. Przeciętny użytkownik forum kojarzy Żydów przede wszystkim z holocaustem i II wojną światową, przy czym interpretacja tych wydarzeń często ma ahistoryczny i niemoralny charakter.

Stereotypy ciągle żywe

Na samym początku warto wspomnieć o obraźliwych sformułowaniach, które mimo działalności moderatora nierzadko się pojawiają. Najczęściej są to określenia typu: „żydkowie”, „czosnki”, „parchy”. Szczególnie te dwa ostatnie pokazują, że użytkownicy forum patrzą na Żydów w stereotypowy sposób, choćby przez używanie określenia „czosnek”, które ma swoje źródła jeszcze w przedwojennej Polsce. W ten sposób przed drugą wojną światową Polacy mówili o Żydach, podkreślając specyficzną dietę uboższej części ludności.

Holocaust definiuje to, co żydowskie

jeden z wielu 2006.07.13 21:00
czosnku to zydów trzeba posłac z dymem

W wypowiedziach takich jak powyższa widać wyraźne (i oburzające) nawiązanie do holocaustu i pieców krematoryjnych. W tym przypadku obraz dymu wydobywającego się z obozowego krematorium, tak często uobecniany w relacjach literackich, także lekturach szkolnych dotyczących holocaustu, pozostaje wciąż aktualną alternatywą rozwiązania wszelkich problemów, jakie mogą być związane z narodem żydowskim. Co więcej, Internauci wydają się czerpać z ogólnej wiedzy o holocauście informacje na temat Żydów – przez swoją świadomość holocaustu definiują wszystko to, co ma mieć żydowski charakter – również polityka. Holocaust to jedyne źródło takiej wiedzy – to najbardziej wyrazisty „żydowski” wątek edukacji szkolnej i medialnej.

Odwrócenie historii

dagome 2006.07.12 16:43
(…) Izraelici najpierw skamla o holokauscie, a pozniej robia go palestynczykom, kompletny brak konsekwencj i to samo podejscie :))

Ciekawe, że bardzo często Żydzi są porównywani do Niemców i ich działań względem Żydów podczas drugiej wojny światowej. W dyskusjach Internautów pojawia się nowy holocaust, jego współczesna wersja, polegająca na odwróceniu ról – tym razem nie giną Żydzi ale Libańczycy albo Palestyńczycy. Dawne ofiary zajmują miejsce katów. Nie wnikając w głębsze rozważania związane z politycznymi analizami konfliktu, takie przestawienie relacji jest dowodem na całkowity brak zrozumienia istoty Zagłady. Holocaust w tak zredukowanej definicji oznaczać ma radykalniejszą od innych podobnych akcję likwidacji wroga, zintensyfikowany, ale wcale nie wyjątkowy proces eliminacji przeciwników. Obraz holocaustu bezrefleksyjnie przenoszony jest na aktualną sytuację polityczną i staje się jakby matrycą, wokół której rozwija się argumentację.

Oczywiście w dyskusjach na portalu WP.pl znalazły się osoby, którzy potrafiły racjonalnie podejść do kwestii konfliktu Izraelsko – Libańskiego, próbując głębiej i bez emocji przeanalizować i ocenić sytuację. Dominująca większość dyskusji w pewnym momencie staje się przestrzenią pełną irracjonalnych komentarzy, wątków skrajnie antysemickich i ahistorycznych (flame war).

Wydaje się, że mimo wszystko warto jednak bliżej zwrócić uwagę na fora dyskusyjne jako materiał pokazujący stan świadomości historycznej polskich Internautów. Szybkość komunikacji, krótki czas na odpowiedź w toczącej się dyskusji, emocje – to wszystko sprawia, że wypowiadane poglądy bardzo często pozbawione są głębszego zastanowienia i stają się prostą, nieocenzurowaną projekcją poglądów.

Marta Gołyszny ([email protected])